سون باند

معرفي گنبد کبود مراغه از بناهاي تاريخي

يکي از شهرهاي شناخته شده و تاريخي در استان آذربايجان شرقي، شهر مراغه مي باشد. اين شهر داراي جاذبه هاي بسياري همچون گنبد کبود مراغه، رصد خانه مراغه و … مي باشد. گنبد کبود مراغه از بناهاي تاريخي اين شهر محسوب مي شود که تاريخ مربوط به دوره آن همچنان در هاله اي از شک و بحث است. عده اي آن را مربوط به دوره مغول مي دانند و برخي آن را مربوط به زمان قبل از هلاکوخان مي دانند، و حتي به نام آرامگاه مادر هلاکوخان هم شناخته مي شود. در ادامه بيشتر با اين بناي تاريخي قرن ششم آشنا خواهيم شد.

مراغه را بشناسيم
شهرستان مراغه از شهرهاي استان آذربايجان شرقي مي باشد که بعد از تبريز که مرکز آذربايجان شرقي است، بزرگترين شهر اين استان محسوب مي شود. مراغه شهري سرسبز و مملو از درختان قديمي مي باشد. شهر مراغه از شهرهاي کوهستاني مي باشد از اين رو داراي زمستان هايي سرد و تابستان هايي مطبوع و معتدل و خنک مي باشد. شهر مراغه را مي توان از شهرهاي تاريخي ايران دانست داراي بناهاي تاريخي معروفي مي باشد که نشان از قدمت و اهميت اين شهر دارد. از مهمترين آثار و بناهاي تاريخي اين شهر مي توان به گنبد کبود مراغه اشاره کرد. اين بنا در ميان شهر قرار دارد و خارج از شهر نيست و به راحتي شما مي توانيد با گشت زني در شهر به اين بنا سر بزنيد.

مراغه از شهرهاي آذربايجان شرقي مي باشد و داراي گنبدهاي شناخته شده اي است

مراغه شهر گنبدهاي تاريخي
اگر به شهر مراغه برويد در جاي جاي اين شهر مي توانيد آثار تمدن و بناهاي تاريخي آن را ملاحظه کنيد. اين شهر طبق اسناد تاريخي داراي هفت گنبد تاريخي مي باشد که متاسفانه از اين هفت گنبد تنها چهار گنبد باقي مانده است که آنها هم نياز به مراقبت و بازسازي بسياري دارند. اين چهار گنبد هم به نوبه خود نمونه هاي شاهکاري از معماري مي باشند. گنبد کبود، گنبد سرخ، برج مدور و گنبد غفاريه مي باشد. قديمي ترين گنبد، گنبد سرخ مي باشند که قدمتي 900 ساله دارد و سبک معماري آن آذري است و از نظر آجرکاري مي توان گفت شاهکار معماري در جهان محسوب مي شود.

  گنبد مراغه از بناهاي دوره? سلجوقيان مي‌باشد

گنبد کبود مراغه هم از بناهايي است که از نظر زيبايي نسبت به ديگر گنبدها برتر مي باشد و در کنار آن برج مدور قرار گرفته است که يادگار دوران سلجوقي مي باشد. چهارمين گنبد، گنبد غفاريه مي باشد که در اواخر دوره ايلخاني و زمان حکومت ابوسعيد بهادرخان در مراغه ساخته شده است. هر يک از اين بناها داراي ويژگي ها و معماري خاصي است و تاريخچه عظيمي را با خود به همراه دارد و يادگاري از دوران کهن ايران مي باشند. در اين مقاله مي خواهيم درباره يکي از اين گنبدها، يعني گنبد کبود بيشتر صحبت کنيم و به توصيف آن بپردازيم تا بيشتر با اين شاهکار زيبايي معماري دوران سلجوقي آشنا شويم.

هدف از ساخت گنبد ها چه بود؟
در دوره هاي پس از ورود اسلام به ايران آرامگاه هاي افراد مهم، مانند اولياي مذهبي، شاهان، افراد مشهور را به شيوه اي خاص بنا مي کردند تا اين افراد از ديگر افراد جامعه شناخته شوند و مقبره آنها به عنوان زيارتگاهي محسوب شود. در دوران سلجوقي (قرن 5-6) ساخت اين مقبره ها به اوج خود رسيد و مقبره هاي بسياري را در شهرهاي تحت سلطه خود بنا مي کردند. يکي از شهرهايي که داراي مقبره هايي باشکوه مي باشد، شهر مراغه است که سازه هايي زيبا که معماري اصيل و خيره کننده ايراني را درخود جاي داده است. اين مقبره با نام گنبد امروزه شناخته مي شوند و براي مثلا گنبد کبود مراغه را، مقبره مادر هلاکوخان مي نامند. ديگر گنبدها هم به همين نحو  مقبره انسان هاي شناخته شده بين مردم مي باشد.

 گنبد کبود ده پهلو است و داراي گنبدي مخروطي بوده که در گذر زمان از بين رفته‌است

تاريخچه مختصري از گنبد کبود مراغه
همانطور که گفته شد، گنبد کبود يکي از آثار مشهور شهر مراغه مي باشد. هر بناي تاريخي داراي تاريخچه اي مي باشد که حکايت از زمان ساخت و معمار و دوره آن دارد و با خواندن اين تاريخچه متوجه مي شويم که بنا براي چه منظوري ساخته شده است.

 گنبد کبود مراغه از بناهايي است که از نظر زيبايي نسبت به ديگر گنبدها برتر مي باشد

در شهر مراغه پنج مزار مشهور وجود دارد که گنبد کبود سومين آنها مي باشد و منتسب به مادر هلاکوخان مي باشد که البته چندان از سوي باستان شناسان تاييد نشده است و به نقل از مردم از روزگار گذشته تا به امروز به آرامگاه مادر هلاکو شناخته مي شود. اين سازه، برجي کبود رنگ، به واسطه کاشي کاري هاي روي آن، مي باشد و براي همين هم به اين نام شناخته مي شود؛ هر چند امروزه از کاشي هاي اثر زيادي باقي نمانده است. شکل اين برج به صورت يک منشور ده وجهي مي باشد. کناره هاي اين برج داراي طاق نما همراه با حاشيه کاري و دندانه است و در گوشه هاي آن پايه هايي مانند ستون قرار دارد. در قسمت بالايي اين برج هر طاق نما داراي سه رديف مقرنس مي باشد که کاملا ديده مي شود و با کاشي هاي فيروزه اي که بر ديواره گنبد کار شده است، تزئين شده است. اين گنبد نيز مانند ديگر مزارها داراي شبستان و سردابي در ميان آن است.

معماري گنبد کبود مراغه چگونه است؟
يکي از دلايلي که باعث مي شود سازه اي در دوراني نسبت به ديگر بناها شناخته شده تر باشه، نوع معماري و هنري است که در آن به کار رفته است. در مورد اين گنبد هم چون نسبت به بناهاي دوره خود زيباتر و خاص تر بوده بيشتر مورد توجه است. حتي برج مدوري در ده متري اين گنبد وجود دارد، اما گنبد کبود بيشتر مورد توجه است و شناخته شده مي باشد.

  بر روي گنبد کبود مراغه آيات قرآن نوشته شده است

در بخش قبلي اطلاعاتي مختصري در مورد بنا و ساختار آن داده شد، در اين بخش بيشتر به جزئيات مي پردازيم تا با زيبايي هاي اين بنا بيشتر آشنا شويم. گنبد کبود داراي دو سردابه و يک اتاق اصلي است. همانطور که گفته شد اين بنا داراي پايه هايي ستون مانند است که با ترکيبي از آجر و سفال و کاشي هاي فيروزه اي رنگ با طرح هاي هندسي آرايش و تزئين شده است. اين بنا چون مقبره مي باشد مثل بناهاي مشابه خود، داراي دو طبقه مي باشد. طبقه پايين بخشي است که سرداب ناميده مي شود و مخصوص دفن فرد متوفي است و قسمت بالايي يا طبقه بالايي داراي سقف بلندي است، اتاقي تزئين کاري شده با گچبري و کاشي همراه با نوشته هايي مي باشد که متاسفانه امروزه گنبد آن فروريخته و بيشتر قسمت هاي گچبري شده و تزيين ها و نوشته هاي حک شده روي آن که آيه هايي از قرآن مي باشد، نيز از بين رفته است. قبري که در اين بنا وجود دارد از حد معمول بزرگتر مي باشد.

طبق نقل قول هايي که گفته شده است، نماي داخلي نما بيشتر از کاشي هايي به رنگ فيروزه اي بوده است که امروزه متاسفانه اثري از آنها نيست. به طور کلي در ساخت اين گنبد از آجرهاي سرخ رنگ و کاشي هاي فيروزه اي و سنگ هاي سفيد استفاده شده است.

خط نوشته هاي روي ديواره هاي گنبد کبود مراغه
يکي از زيبايي هايي که در اين گنبد و برج ديده مي شود که آثاري از آن به جاي مانده ولي متاسفانه بخش اعظم آن از بين رفته است، نوشته هايي از آيات قرآن مي باشد که بر روي گچبري هاي آن روي ديواره ها ديده مي شود. اين نوشته هاي دور تا دور در زير گنبد و در حاشيه پهن با خط نسخ زيبا آيه هاي سوره 67 ام از قرآن يعني سوره ملک نوشته شده است. همچنين کلماتي مانند “الله” و “والحمد” با شکل‌ها و صورت هاي مختلف بر روي ديوار ها نقش بسته است.

گنبد کبود مراغه به دليل گذر زمان با خرابي هاي بيشماري روبرو بوده است

بازديد از گنبد کبود مراغه
يکي از ويژگي هايي که گنبد کبود مراغه دارد اين است که در محلي که قرار دارد شما مي توانيد از برج مدور هم ديدن کنيد. اين گنبد در خارج از شهر قرار ندارد و شما به راحتي مي توانيد به اين مکان تاريخي دسترسي داشته باشيد و در بازه زماني صبح الي عصر از اين مکان ديدن کنيد و با يکي از باشکوه ترين مقبره ها آشنا شويد. نکته اي وجود دارد، اين سازه در گذشته داراي گنبدي مخروطي شکل بوده است که امروزه آن گنبد از بين رفته است و در حال مرمت مي باشد که اين خود باعث بسته شدن درب ها براي بازديد از اين بنا شده است.

بازسازي گنبد کبود مراغه
هر سازه اي، هر چند مقاوم، طي مرور زمان به دليل تغييرات آب و هوايي و شرايط محيطي و رخدادهاي طبيعي با خطر آسيب و خرابي رو به رو مي باشد. بناهاي قديمي و تاريخي که عمده مصالح آنها خاک مي باشد بيشتر در معرض تخريب هستند. اين گنبد هم به دليل شرايط آب و هوايي و گذر زمان با خرابي هاي بيشماري روبرو بوده است و عدم رسيدگي به آن، اين بنا را با خطر تخريب مواجه کرده است. بازسازي اين بنا از سال 1395 شروع شده است اما هنوز مرمت آن به دلايل مختلف به اتمام نرسيده است. از جمله بخش هايي که در دست ساخت و بازسازي است، گنبد مخروطي شکل آن مي باشد. به خاطر مرمت اين بناي زيبا نزديک به سه سال است که بازديد کنندگان نمي توانند از اين بنا ديدن کنند.